Een duidelijk rijke burger die van bovenaf op de kijker neerkijkt, maar zonder neerbuigendheid. Een donkere achtergrond waartegen de minstens even donkere hoofdtooi duidelijk afsteekt en die een schaduw werpt op het bovenkleed. Een licht gewaad, dat zeker, maar het gezicht van de afgebeelde persoon is een en al licht, waarin elk detail duidelijk naar voren komt. Het schilderij heeft een naam, het is het zogenaamde Trivulzio portret, en de blik van de zitter lijkt de toeschouwer achter te laten met alle vragen die de geschiedenis niet meer kan beantwoorden. De kwestie van het uiterlijk van de kunstenaar wordt bijna een bijzaak. Want bij iemand die vooral uitblonk in het portretteren, is men altijd geneigd hem in een van zijn werken te willen herkennen. Naast meer waarschijnlijke kandidaten is Trivulzio slechts een van de gebruikelijke verdachten.
Wat we zeker weten over Antonello da Messina is dat hij geboren werd in Messina, waar hij zijn vak leerde als vertegenwoordiger van de vroege Renaissance in Italië. Ook al blijven zijn leerjaren en zijn werkterrein overwegend beperkt tot Zuid-Italië, met de steden van Sicilië als centrum, toch weten we ook van Milaan en Venetië en dat hij actief in contact stond met andere kunstenaars uit die tijd.
Hier vinden we een van de onzekerheden waarvoor niet alleen het schilderij van Trivulzio staat: waarom heeft Antonello olieverf gebruikt? Was het en zijn perfectie niet het domein van de Vlaming Jan van Eyck? De veronderstelling dat Antonello op zijn reizen ver genoeg naar het noorden was gereisd om de indrukken die hij had opgedaan mee naar huis te hebben genomen, is verlaten. Het is waarschijnlijker dat hij in Italië zelf met de techniek in aanraking is gekomen. Er waren genoeg visuele objecten en artistieke uitwisselingen. Hij wist immers zijn Italiaanse collega's, die erkend en gerespecteerd werden, voor het schilderen met olieverf te winnen, zodat het zich snel verspreidde. Zijn werk bleef echter niet beperkt tot portretschilderen. In zijn werk treffen we een rijke voorraad religieuze motieven aan. Zijn verblijf in Venetië was bijvoorbeeld het gevolg van de creatie van een altaarstuk voor de kerk van San Cassiano. Hij plaatste zijn heiligen zowel onder de aanhoudende indruk van Piero della Francesca als in de stijl van de Hollanders met een nauwkeurig geometrisch gevoel voor ruimte in hun respectievelijke omgeving. Zijn "Jerome in een zaak" moet beschouwd worden als een uitstekend voorbeeld hiervan.
De synthese van portretschilderkunst en religieuze motieven is zeker een dubbele Annunziata. Zij groet met neergeslagen blik met haar vingers, terwijl de ontbrekende ruimte wordt verlegd naar de verbeelding van de toeschouwer, die daar de veronderstelde positie van de aartsengel inneemt. Antonello's biografische gegevens blijven ook open. Alleen het jaar van zijn dood in 1479 in Messina wordt als voldoende zeker beschouwd. Op grond hiervan neemt men aan dat zijn geboortejaar rond 1430 ligt. In dit opzicht zou de man op het betrouwbaar gedateerde Trivulzio-portret heel goed de schilder op 36-jarige leeftijd kunnen zijn. Zijn vragende blik zal onbeantwoord blijven.
Een duidelijk rijke burger die van bovenaf op de kijker neerkijkt, maar zonder neerbuigendheid. Een donkere achtergrond waartegen de minstens even donkere hoofdtooi duidelijk afsteekt en die een schaduw werpt op het bovenkleed. Een licht gewaad, dat zeker, maar het gezicht van de afgebeelde persoon is een en al licht, waarin elk detail duidelijk naar voren komt. Het schilderij heeft een naam, het is het zogenaamde Trivulzio portret, en de blik van de zitter lijkt de toeschouwer achter te laten met alle vragen die de geschiedenis niet meer kan beantwoorden. De kwestie van het uiterlijk van de kunstenaar wordt bijna een bijzaak. Want bij iemand die vooral uitblonk in het portretteren, is men altijd geneigd hem in een van zijn werken te willen herkennen. Naast meer waarschijnlijke kandidaten is Trivulzio slechts een van de gebruikelijke verdachten.
Wat we zeker weten over Antonello da Messina is dat hij geboren werd in Messina, waar hij zijn vak leerde als vertegenwoordiger van de vroege Renaissance in Italië. Ook al blijven zijn leerjaren en zijn werkterrein overwegend beperkt tot Zuid-Italië, met de steden van Sicilië als centrum, toch weten we ook van Milaan en Venetië en dat hij actief in contact stond met andere kunstenaars uit die tijd.
Hier vinden we een van de onzekerheden waarvoor niet alleen het schilderij van Trivulzio staat: waarom heeft Antonello olieverf gebruikt? Was het en zijn perfectie niet het domein van de Vlaming Jan van Eyck? De veronderstelling dat Antonello op zijn reizen ver genoeg naar het noorden was gereisd om de indrukken die hij had opgedaan mee naar huis te hebben genomen, is verlaten. Het is waarschijnlijker dat hij in Italië zelf met de techniek in aanraking is gekomen. Er waren genoeg visuele objecten en artistieke uitwisselingen. Hij wist immers zijn Italiaanse collega's, die erkend en gerespecteerd werden, voor het schilderen met olieverf te winnen, zodat het zich snel verspreidde. Zijn werk bleef echter niet beperkt tot portretschilderen. In zijn werk treffen we een rijke voorraad religieuze motieven aan. Zijn verblijf in Venetië was bijvoorbeeld het gevolg van de creatie van een altaarstuk voor de kerk van San Cassiano. Hij plaatste zijn heiligen zowel onder de aanhoudende indruk van Piero della Francesca als in de stijl van de Hollanders met een nauwkeurig geometrisch gevoel voor ruimte in hun respectievelijke omgeving. Zijn "Jerome in een zaak" moet beschouwd worden als een uitstekend voorbeeld hiervan.
De synthese van portretschilderkunst en religieuze motieven is zeker een dubbele Annunziata. Zij groet met neergeslagen blik met haar vingers, terwijl de ontbrekende ruimte wordt verlegd naar de verbeelding van de toeschouwer, die daar de veronderstelde positie van de aartsengel inneemt. Antonello's biografische gegevens blijven ook open. Alleen het jaar van zijn dood in 1479 in Messina wordt als voldoende zeker beschouwd. Op grond hiervan neemt men aan dat zijn geboortejaar rond 1430 ligt. In dit opzicht zou de man op het betrouwbaar gedateerde Trivulzio-portret heel goed de schilder op 36-jarige leeftijd kunnen zijn. Zijn vragende blik zal onbeantwoord blijven.
Pagina 1 / 2