Pagina 1 / 2
Tot welk deel van de kunstgeschiedenis behoort de beroemde landschapschilder en graficus Paul Bril eigenlijk? Moet hij gerekend worden tot de Vlaamse schilders waaruit hij voortkwam, of werd hij een Romein met een Europees netwerk? Moet hij, geboren in het midden van de 16e eeuw, nog worden gerekend tot de zogenaamde maniëristen, of is hij al een pionier van de Hoge Barok? Paul Bril was een uitgesproken landschapsschilder die niet zo dol was op staffage. Deze werd geleverd door vrienden of collega's, zoals zijn legendarische vriend Adam Elsheimer. In ruil daarvoor leverde Bril de landschappelijke achtergrond voor figuurschilders. In de vroege barok was het gebruikelijk dat specialisten samenwerkten.
Een beroemd voorbeeld van een dergelijke samenwerking hangt in de Alte Pinakothek in München: De Madonna in de bloemenkrans van Rubens, met de Floral Glory van Jan Brueghel d. Ä., een zeer complex werk. De Madonna is een beeld in een beeld, omlijst door de echte bloemenkrans, die op haar beurt ondersteund wordt door typische Rubens putti. Een dergelijk geraffineerd samenspel is ook te vinden in de werken van de Romeinse groep. Zelfs kunstkenners vinden het moeilijk te onderscheiden waar het deel van de ene kunstenaar eindigt en dat van de andere begint. Paul Bril was gewend om met andere kunstenaars samen te werken vanaf de eerste jaren, toen hij op amper dertigjarige leeftijd onderdak vond bij zijn oudere broer Mathijs in Rome. Toen zijn broer op jonge leeftijd overleed, voltooide hij de fresco-opdrachten van zijn broer en werd hij met zijn atelier een van de drukste muurschilders van Rome. Hij ging zich echter steeds meer toeleggen op het schilderen op paneel, omdat daar ook in Noord-Europa steeds meer vraag naar kwam. In de kunstenaarskolonie in Rome, waar naast Italianen ook Nederlandse, Franse en Duitse kunstenaars woonden, was hij bijna een centrale figuur. Hij absorbeerde suggesties en beïnvloedde anderen. De nogal dramatische maniëristische toon van zijn vroege landschapsschilderijen veranderde in meer rustige elegische schilderijen. Een bijna minutieuze obsessie met details, zoals in de havenfoto's, maakte geleidelijk plaats voor een bijna vroeg classicistische sereniteit en generositeit. Zijn gecomponeerde stadsgezichten zijn daarentegen al een voorbode van een latere vroege romantiek. Een van zijn vele leerlingen, Agostino Tassi, wordt roemloos herinnerd, maar anderzijds gaf hij toch veel impulsen door aan Claude Lorrain. Tassi's onvergetelijke wandaad was de verkrachting van de jonge Artemisia Genteleschi, de belangrijkste vrouwelijke schilder van de 17e eeuw.
De vraag naar de schilderijen van Bril bleef ook na zijn dood in heel Europa zo groot dat het onmogelijk is om al zijn werken onomstotelijk te classificeren. Net als bij zijn landgenoot Rubens, een generatie jonger, zijn er alle vormen van auteurschap. Het vergt veel deskundigheid om te onderscheiden of een schilderij volledig zijn eigen werk is, een atelierschilderij, het werk van een leerling, het werk van een opvolger of het product van een kopiist. Paul Bril werd Romein en woonde met zijn vrouw Ottavia tot aan zijn dood in de "Eeuwige Stad". Hij vond zijn laatste rustplaats in 1626 in de Duits-katholieke "Nationale Kerk" Santa Maria dell' Anima.
Tot welk deel van de kunstgeschiedenis behoort de beroemde landschapschilder en graficus Paul Bril eigenlijk? Moet hij gerekend worden tot de Vlaamse schilders waaruit hij voortkwam, of werd hij een Romein met een Europees netwerk? Moet hij, geboren in het midden van de 16e eeuw, nog worden gerekend tot de zogenaamde maniëristen, of is hij al een pionier van de Hoge Barok? Paul Bril was een uitgesproken landschapsschilder die niet zo dol was op staffage. Deze werd geleverd door vrienden of collega's, zoals zijn legendarische vriend Adam Elsheimer. In ruil daarvoor leverde Bril de landschappelijke achtergrond voor figuurschilders. In de vroege barok was het gebruikelijk dat specialisten samenwerkten.
Een beroemd voorbeeld van een dergelijke samenwerking hangt in de Alte Pinakothek in München: De Madonna in de bloemenkrans van Rubens, met de Floral Glory van Jan Brueghel d. Ä., een zeer complex werk. De Madonna is een beeld in een beeld, omlijst door de echte bloemenkrans, die op haar beurt ondersteund wordt door typische Rubens putti. Een dergelijk geraffineerd samenspel is ook te vinden in de werken van de Romeinse groep. Zelfs kunstkenners vinden het moeilijk te onderscheiden waar het deel van de ene kunstenaar eindigt en dat van de andere begint. Paul Bril was gewend om met andere kunstenaars samen te werken vanaf de eerste jaren, toen hij op amper dertigjarige leeftijd onderdak vond bij zijn oudere broer Mathijs in Rome. Toen zijn broer op jonge leeftijd overleed, voltooide hij de fresco-opdrachten van zijn broer en werd hij met zijn atelier een van de drukste muurschilders van Rome. Hij ging zich echter steeds meer toeleggen op het schilderen op paneel, omdat daar ook in Noord-Europa steeds meer vraag naar kwam. In de kunstenaarskolonie in Rome, waar naast Italianen ook Nederlandse, Franse en Duitse kunstenaars woonden, was hij bijna een centrale figuur. Hij absorbeerde suggesties en beïnvloedde anderen. De nogal dramatische maniëristische toon van zijn vroege landschapsschilderijen veranderde in meer rustige elegische schilderijen. Een bijna minutieuze obsessie met details, zoals in de havenfoto's, maakte geleidelijk plaats voor een bijna vroeg classicistische sereniteit en generositeit. Zijn gecomponeerde stadsgezichten zijn daarentegen al een voorbode van een latere vroege romantiek. Een van zijn vele leerlingen, Agostino Tassi, wordt roemloos herinnerd, maar anderzijds gaf hij toch veel impulsen door aan Claude Lorrain. Tassi's onvergetelijke wandaad was de verkrachting van de jonge Artemisia Genteleschi, de belangrijkste vrouwelijke schilder van de 17e eeuw.
De vraag naar de schilderijen van Bril bleef ook na zijn dood in heel Europa zo groot dat het onmogelijk is om al zijn werken onomstotelijk te classificeren. Net als bij zijn landgenoot Rubens, een generatie jonger, zijn er alle vormen van auteurschap. Het vergt veel deskundigheid om te onderscheiden of een schilderij volledig zijn eigen werk is, een atelierschilderij, het werk van een leerling, het werk van een opvolger of het product van een kopiist. Paul Bril werd Romein en woonde met zijn vrouw Ottavia tot aan zijn dood in de "Eeuwige Stad". Hij vond zijn laatste rustplaats in 1626 in de Duits-katholieke "Nationale Kerk" Santa Maria dell' Anima.