Het was de fascinatie voor vulkaanuitbarstingen die kunstenaars ertoe brachten om deze ongelooflijke krachten van de natuur op canvas vast te leggen. Geologen legden de basis voor het enthousiasme al in de 18e eeuw en de uitbarstingen van de Vesuvius namen toe. Tussen 1794 en 1822 was de Italiaanse vulkaan zo actief dat geologie en vulkanisme dominant werden in Europa. Wetenschappers ontwikkelden een gevoel voor veranderingen in het klimaat. Kunstenaars waren meesters in het observeren van de processen van de natuur en waren gefascineerd door de veranderingen in hun werken op te nemen.

De Engelse schilder Turner bewoog zich in kringen van wetenschappers en zag in de lavaspeienden-uitbarstingen van bergen niet alleen een wetenschappelijk aspect. Hij schreef de landschapsdeviiende Vesuvius met zijn natuurkracht een esthetische schoonheid toe. Turner had tijdens de periode van het schilderij Zuid-Italië bezocht en talloze schetsen van het landschap gemaakt. Het speciale lichtspel en de kleuren van Italië ondersteunden zijn theorieën over de kracht van het licht. Opnieuw bevestigd door de uitwisseling met vrienden uit de leidende geologie, wijdde de Engelse schilder zich aan het onderwerp vulkanisme. Hij experimenteerde met lichte kleuren en olie en zijn gevoelens van uitbarsting.

Het was een uitgeversorder dat de schilder van de romantiek naar de ezel bracht en een reeks aquarellen van de Vesuvius schilderde. Er was een serie over de vulkaan in verschillende fasen. De stille berg wordt geportretteerd evenals het meest spectaculaire werk van de serie, de explosieve uitbarsting.

Licht als een bliksem schiet het vuur vanaf de top van de berg en dompelt de rokerige lucht onder in een mystiek licht. Vuurtonen in oker en oranje zetten de toon. De schilder is een ervaren toeschouwer en kenner van het spel van licht. Het laat de nachtzwarte hemel schijnen en de zee een spiegel van de hemelse gebeurtenissen. Turner gebruikte een gekleurd zwart om de donkere elementen van zijn aquarel weer te geven. Met vermengingen van blauw en groen en een intensieve kleurtoepassing bereikt Turner een contrast van licht en donker. De berg staat in het middelpunt van de scène en is duidelijk in detail weergegeven. Sfeer wazig in bijna impressionistische kleuren, het landschap wordt vastgelegd.

De uitwerking van de contrasten creëert spanning en toont het drama van de uitbarsting van de Vesuvius. Helemaal tegenovergesteld is de weergave van de waarnemers onderaan het plaatje. Respect, maar ook rust en sereniteit stralen de figuren uit die veruit naar de heldere hemel kijken. Het lijkt erop om vuurwerk te overwegen, vrij van het gevaar van het verbranden van hete lava en rotsbommen. De sereniteit wordt overgedragen aan de imageviewer en de eerste indruk is de schoonheid van de uitbraak.

De goed onderbouwde kennis van lichtomstandigheden en kleurnuances in de natuur ondersteunde Turner, en dus werden de werken gemaakt op de vuurspuwende berg gebaseerd op de schetsen van andere kunstenaars. In feite heeft Turner de uitbarsting niet zelf ervaren. Hij was echter in staat om de presentatie te maken vanwege zijn kennis en dorst naar kennis.

---

Vesuvius in uitbarsting · Joseph Mallord William Turner