Lawrence Alma-Tadema (1863-1912) was een gevierd schilder die het geluk had om de gunst van de Britse koningin Victoria te genieten. Met zijn passie voor historische thema's en exotische onderwerpen, bevredigde hij de beeldhonger van zijn Victoriaanse tijdgenoten. Als geboren Nederlander had hij ook het Belgisch en Brits staatsburgerschap. Op het hoogtepunt van zijn succes woonde hij in Londen en was lid van de prestigieuze Royal Academy of Arts. Geen wonder dat de kunstenaar zich speciaal aanpaste aan de hedendaagse Britse smaak. Toen 'The Meeting of Antony and Cleopatra' voor het eerst werd vertoond in de Grosvenor Gallery in Londen, merkte één criticus enthousiast op: 'Het beeld is onvergelijkbaar.'

De afbeelding van de ontmoeting tussen Antonius en Cleopatra is gebaseerd op een materiaal van wereldliteratuur: William Shakespeare had het toneelstuk met de titel "Antonius en Cleopatra" geschreven rond 1606/1607 en volgde daarom op motivatie zijn drama "Julius Caesar". Samen met de 1608 daaropvolgende tragedie vormen "Coriolanus" de drie werken van de zogenaamde "Romeinse drama's". De historische modellen boden de dichter ruimte voor opwindende verhalen, dramatische ontwikkelingen en - zoals in dit geval - een tragische romance. De hoofdpersonen van deze liefde zijn de Romeinse generaal Marcus Antonius en de Egyptische koningin Cleopatra. Hoewel ze allebei hartstochtelijke liefde voor elkaar voelen, delen ze politieke berekeningen en komt Antony eindelijk in een schijnhuwelijk met de Romeinse Octavia. Een militaire nederlaag, waarin Antony de farao de schuld geeft, verdeelt haar uiteindelijk volledig. Cleopatra maakt zelfmoord, waarna Antonius zich in zijn zwaard stort. De daad luidt ook het einde in van de koningin, die in de laatste, wanhopige daad kan worden gedood door een giftige slang.

De foto toont de eerste, noodlottige ontmoeting tussen Antonius en Cleopatra. De laatste regelde de bijeenkomst om de Romeinse generaal en politicus te winnen. Voor dit doel rijdt ze in een schors, die de Griekse historicus Plutarchus (ongeveer 45 - ongeveer 125 AD) wist te beschrijven in de mooiste kleuren: als een geparfumeerd schip met paarse zeilen, gouden achtersteven en zilveren roeispanen , Lawrence Alma-Tadema legt de ontmoeting vast met net zoveel talent voor enscenering. In zijn interpretatie moet de Romein zich tevreden stellen met een klein deel van het algemene formaat. Als een afbeelding op de foto verschijnt hij door het open paviljoen, achter wiens gordijnen Kleopatra zijn onverholen nieuwsgierigheid ontwijkt. De trotse vrouw is volledig meesteres van het toneel. Achterover leunt ze op de gast, van wie ze de invloed in Rome belooft en ten slotte de consolidatie van haar macht. Als een onmiskenbare insigne van haar regentschap heeft de schilder de oplichter en de gesel aan haar toegevoegd. Er kan echter geen fout worden gemaakt over de uitkomst van de naderende romance: Cleopatra en Antonius contrasteren te scherp binnen de compositie van het beeld om zich hier een 'happy end' voor te stellen.

"De ontmoeting van Antonius en Cleopatra" voldoet aan de verwachtingen van de late 19e eeuw, zowel qua inhoud als qua technologie. Het Victoriaanse tijdperk was over het algemeen gericht op historische en, in het bijzonder, oude thema's. Bovendien is het schilderij ook een voorbeeld van het populaire oriëntalisme; een fenomeen waarin de koloniale macht Groot-Brittannië een belangrijk aandeel had. De bekendheid met de werken van de nationale dichter William Shakespeare zou hoe dan ook kunnen worden verondersteld met de Engelse ontwikkelde bourgeoisie. Maar zelfs degenen die het verhaal achter de foto niet kenden, konden genieten van de pittoreske kwaliteit. Met aandacht voor detail en fijne penseelstreken behandelt Alma-Tadema figuren, kleding en de omliggende rekwisieten in gelijke mate. Natuurlijk zijn er achter al de pracht al tekenen van verval. De bloembladen verspreid over de bodem van het schip getuigen van de vergankelijkheid van de weelderige guirlandes. Cleopatra's roofdier is slechts een nutteloos overblijfsel van de edele wilde kat - en niet in de laatste plaats een aanwijzing voor haar eigen ellendige lot.

---

De ontmoeting van Antonius en Cleopatra · Lawrence Alma Tadema